Ба глисерол ва ҳосилаҳои бешумори он бинобар дорои гурӯҳҳои функсионалии зиёд ва сохти махсус доштанашон таваҷҷуҳи махсус дода мешавад ва имкониятҳои поённопазири синтетикӣ хос доранд. Қисми асосии чарб ва равғанҳои растанӣ ва ҳайвонотро бақияи глисерол ташкил медиҳад.

Ин мавод дар таркиби липидҳои сода ва мураккаби мухталиф ворид мешаванд. Липидҳои сода ва мураккаб қисми таркибии пардаи ҳуҷайра буда, вазифаи нуфузпазирии ҳуҷайраро барои ионҳо, ғайри электролитҳо ва об иҷро менамоянд [1].

Дар солҳои охир имконпазирии иштироки ҳосилаҳои глисерол дар метаболизми (табадули модда) ҳуҷайраҳои растаниҳо ва узвиёти зинда, аз ҷумла дар яке аз равандҳои муҳими биохимиявӣ дар вокунишу оксиду фосфорилонӣ баррасӣ гардидааст [2].

Нақшаи баргузор дар бунёди таркибҳои пизишкии пурсамари навин, маводи хушбӯй ва танзимаҳои рӯйиши растаниҳо ба глисерол мутаалиқ аст [3-4].

Глисерол бори нахуст аз ҷониби олими кимиёгар Карл Вилгелм Шеел соли 1779 дар маҳсули гидролизи равғани зайтун кашф карда шудааст. Таркиби глитсерин аввалин бор соли 1836 аз ҷониби олим Геофил Жю Палуз муайян карда шуда, синтези он дар соли 1873 аз тарафи муҳаққиқи дигари франсия Шарл Фидел ба вуқуъ пайваст  [5-6].

Ҳоло бошад глисерол ва ҳосилаҳояш дар бештар аз 2000 соҳаи мухталифи ҳаёт: саноати хӯрокворӣ истеҳсоли маводи тамоку, саноати тиббӣ, истеҳсоли маводи шӯянда ва ороишӣ, кишоварзӣ, соҳаҳои саноати нассоҷӣ, қоғаз ва чарм, истеҳсоли пласмассаҳо, саноати лаку рангу борҳо, электроника ва радиотехника ба таври васеъ истифода мегарданд.

Яке аз соҳаҳое, ки глисерол ва ҳосилаҳояш дар онҷо хеле васеъ истифода бурда мешаванд, ин соҳаи тиб(б) ва дорусозӣ мебошад. Сабаби хело зиёд истифода гардидани глисерол ва ҳосилаҳояш дар тиб(б) аз он иборат аст, ки ин моддаҳо дар таркиби чарбу равғанҳо, глитсерин-липидҳо ва глитсерофосфатҳо мавҷуд буда, онҳо дар равандҳои хеле муҳими биохимия  реаксияи оксиду фосфорилонӣ ширкат меварзанд.

Глисерол ба ҷисмҳои муайян узвиёт таъсир намуда, бинобар дорои қобилияти фурӯбарии об (гигроскопӣ) буданаш бофтаҳоро мепӯшонад. Ҳамзамон он ба бофтаҳо ҳамчун нармкунанда, инчунин ба экстероретсепторҳо чун ангезандаи суст таъсир менамояд  [7].

Дар консентратсияҳои баланд глисерол таъсири бактериостатикӣ дошта бинобар ин дар баъзе ҳолатҳо барои тағйиротҳои анатомӣ дар ҳуҷайраҳо истифода бурда мешавад [8].

Мувофиқи нишондиҳандаҳои таҳқиқотҳои муҳаққиқони хориҷию ватанӣ аксари кули  ҳосилаҳои глисерол моддаҳои заҳрнокиашон паст ва ё амалан бе заҳр мебошанд [9]. Ин боиси он шуд, ки дар асоси глисерол то ҳол таркиботи пизишкӣ синтез гардида, онҳо дар тиб(б) самаранок истифода бурда мешавад. Масалан, нитроглитсерин ба сифати инқибози рагвасеъкунандаи қалб истифода бурда мешавад. Глитсерофосфати калсий бошад, зимни муолиҷаи бемориҳои камхунӣ, фарсоишӣ ва ғайра мавриди истифода қарор доранд. Ҳосилаи дигари глисерол димеркаптопропанол ё АЛБ (антилюзити бритониёӣ) ҳамчун маводи пурсамар ҳангоми муолиҷаи бемории бо узвиёт (сурб, симоб ва ғайра) заҳрогиншавии узвиёт истифода бурда мешавад.

Унитиол низ дорои чунин хосият буда заҳрнокиаш нисбат ба АЛБ пастар мебошад. Промеран меркулаз ва новурист бошанд ба ҳайси маводи кушояндаи роҳи пешоб ва обкашанда дар мавриди муолиҷаи   бемориҳои варамкунӣ, аститҳо, ҳидротеракс обҷамъшавӣ дар шуш, ҷигар ва ғайра мавриди истифода қарор доранд. Маҳлул ё марҳамаи йод ва йодиди калсий дар глитсерин маводи хуб алайҳи микроб ва газак (варам) ба шумор меравад. Глитсерофосфати оҳан бошад зимни муолиҷаи бемориҳои камхунии гипохромӣ, лакоти (бемадори, заъифии аъзои бадан), пурра қатъ гардидани иштиҳо ва ҳоказо истифода бурда мешавад.

Яке аз аъзоҳои таркиби аэрозолӣ «пропосол» глитсерин буда, он ҳамчун дору бар зидди варам, танзимкунанда (дизенфексия кардан) ва таскиндиҳандаи дард дар бемориҳои даҳону дандонҳо мавриди истифода қарор дорад.

Бисёр таркиботи пизишкӣ, ки тайи солиёни охир дар асоси ҳосилаҳои глисерол тавлид гардидаанд, дорои хосиятҳои кардиоинтихобӣ зидди вирусӣ, пасткунандаи ҳарорат, сусткунандаи дард, таъсири зардаронӣ, инчунин таркиб барои муолиҷаи бемориҳои қанд, санги гурда ва ғайра мебошанд. Як қисми онҳо барои пешгирӣ ва муолиҷаи касалиҳои атомӣ (шуоӣ), вайроншавии тартиби кори дил, баландшавии фишори хун, рагкашӣ ва ғайра мебошанд.

Албатта, номгӯи чунин такиботи пизишкӣ бешумор буда, онҳо рӯзафзун зиёд мегарданд.

3-Алкокси пропандиолҳо бо радикалҳои аллил ва кротил дорои фаъолияти пасткунандаи фишори қалб буда, нибат ба салсолидин беҳтар мебошад [10]. Ҳосилаҳои триэфирҳои глисерол бошад, ба сифати маводи зардарон тавсия шудаанд.

Бо соҳибистиқлол гардидани Ҷумҳурии Тоҷикистон даврае оғоз гардид, ки бояд дар кишвари офтобрӯямон ҳар чи бештар таркиботи пизишкӣ муайян карда шаванд. Ин пеш аз ҳама ба он имконият медиҳад, ки арзиши ин доруҳо паст гардида, онҳо ба аҳолӣ дастрас бошанд. Аз ин лиҳоз истифодаи амалии маводи зикрёфта талаби рӯз буда, он барои пешрафти соҳаи дорусозӣ ва тиб(б) дар Ҷумҳурии Тоҷикистон имконият медиҳад.

Аминоэфирҳои глисерол (нақшаи 1.) бо бақияи фенил дорои хосиятҳои пасткунандаи фишори қалб ва кушодашавии инқибози рагҳо буда нисбат ба паповерин ин моддоҳо безаҳранд [11].

 

          

             Нишон дода шудаст, ки воридкунии радикали алил, боқимондаҳои аминокислотаҳо ва пептидҳо ба молекулаи глисерол ва ҳосилаҳои он дар ҳама мавридҳо ба пайдошавии асари сусткунандагӣ ба нешзанӣ ва энергияи руиши тухмиҳои  гандум ва нахуд меоварад.

          Муайян кардашудааст, ки бархе  аз эфироаминҳои 1,2-пропандиолҳо хосияти хуби кафкунӣ дошта, дар раванди флататсияи маъданҳои сулфурию  сурмавӣ тавсия гардидаанд [12].

          Дар замони муосир рӯзафзун олимони кишварҳои мухталиф хосиятҳои гуногуни ҳосилаҳои глисеролро мавриди омӯзиш қарор додаанд [13].

 Дар асоси ҳосилаҳои глисерол танзимкунандаҳои нави растаниҳо муайян гардидаанд, ки ба нешзанӣ ва инкишофи растаниҳо таъсир мерасонанд. Пайвастагиҳои кимиёвии 4(3' -алкокси-2'-оксипропил)-3-метилпиразолон-5, ки дар асоси глисерол ҳосил карда шудааст, дар қадкашии гандуми навъи «Шарора» ҳамчун стимулятор таъсир мерасонад [14].

Ҳоло доир ба истифодаи глисерол ва ҳосилаҳои он дар тавлиди эфирҳои α-аминокислотаҳо ва пептидҳо бо фуллерен С₆₀ пажӯҳишоти ҷадид оғоз гардидааст, ки албатта он дар ояндаи наздик яке аз самтҳои дурнамо хоҳад шуд.

Ҳанӯз аз соли 1985-ум  молекулаи фуллерен С₆₀, яъне молекулае, ки аз 60 атоми карбон таркиб ёфтааст, Бакминстерфуллерен ном гузошта шуда буданд. Худи номи фуллерен аз номи архитектор Бакминстер Фуллера гирифта шудааст.

Фуллерен С₆₀ ба худ сохти бисёррӯяи ковокро дорад, ки аз атомҳои карбон таркиб ёфта, атомҳои карбон байни худ бо бандҳои ковалентӣ пайваст шудаанд. Ҳамин тавр фуллерен баъд аз алмаз, графит  ва карбин  чорумин шакли аллотропии карбон ба ҳисоб меравад. Гурӯҳи олимон таҳти роҳбарии В. Кретчмер ва Д.Р. Хоффман соли 1990 фуллеренро дар намуди кристали сахт ҳосил намуданд, ки ин боз як қадами бузург дар соҳаи фуллерен буда, барои таҳқиқотҳои оянда дар самти илмҳои химия, физика, биология, фармакология ва дорусозӣ самараи хуб бахшид.    

Вақте, ки фуллеренро ба миқдори зиёд ҳосил карданд    вай дар байни омма машҳур шуд ва яке аз шохаҳои мустақили  химияи органикӣ гашт. Ҳар сол оид ба ҳосил намудани ҳосилаҳои нави фуллерен мақолаҳои илмӣ дар маҷалаҳо нашр мешаванд. Фуллерен ҳамчун полиени электрони кам дошта, ба реаксияи нуклеофилӣ, радикалӣ ва сиклопайвастшавӣ ба осонӣ дохил мешавад. Бинобар ин то ҳол фуллерен ҳамчун як роҳе байни пайвастҳои органикӣ ва ғайриорганикӣ, яъне байни материяи зинда ва ғайризинда мебошад.   

Ҳамин хосияти аҷоиби он боиси таҳқиқи фуллерен ва ҳосилаҳои он дар тамоми озмоишгоҳҳои ҷаҳонӣ гаштааст. Аз нишондиҳандаҳои таҳлилҳое, ки дар адабиёти илмӣ нашр шудааст, хулоса баровардан мумкин аст, ки асосан ҳосилаҳои фуллерен С₆₀ диққатҷалбкунанда  мебошанд. Чунки онҳо дар таркибашон гурӯҳи фармакопӣ доранд.

Аз ин сабаб ҷустуҷӯи фаъоли соҳаҳои истифодаи он ба роҳ монда шудааст. Фуллерен С₆₀  хосиятҳои фаъоли физиологӣ дорад, заҳрнокиаш кам аст, аз ин сабаб мумкин аст дар оянда дар соҳаҳои гуногуни илм ва техника истифода бурда шавад.

Ҳар боре, ки олимон ҳосилаҳои нави фуллерен С₆₀-ро синтез менамоянд, дар назди онҳо дар бораи ин ё он хосиятҳои фоиданоки фуллерен С₆₀ ва сохти он масъалаҳои аниқ гузошта мешавад.

 

 

Фуллеренро барои ҳосил кардани равғанҳои нави молиданӣ ва рӯйпӯшкунии зиддифриксионӣ,  пайвастагиҳои алмазмонанд, ки мустаҳкамиашон зиёд аст, инчунин барои сохтани асбобҳои бақайдгиранда ва барои тайёр кардани рангкунандаҳо истифода мебаранд.

Ҳалкунандаҳои пирромидинӣ гурӯҳи фармакопӣ ба ҳисоб мераванд. Он пайвастҳое, ки дар таркибашон ҳалқаи пиромидинӣ доранд, аз ҷиҳати биологӣ моддаи фаъол мебошанд.

 

Ин пайвастҳо ба таркиби аксарияти доруҳо дохил мешаванд. Он доруҳо хоҳ табиӣ бошанд ва ё ин ки синтезӣ, дар таркибашон албатта ҳалқаи пиромидинӣ доранд. Лекин пайвастҳое, ки таркибашон ҳам ҳалқаи пиромидинӣ, аминокислотаҳои қатори гетеросиклӣ (триптофан) ва ҳам фуллерен доранд то ҳол кам татқиқот бурда шудаанд. Аз сабаби он ки моддаҳои фаъоли биологии хосиятҳои гидрофобӣ доранд, истифодабарии он мушкил аст. Аз ин сабаб мақсади асосии ин кор омӯхтани хосиятҳои фуллерен ва коркарди усулҳои нави ҳосил намудани ҳосилаҳои гуногуни фуллерен С₆₀ дар асоси глисерол ва аминокислотаҳои қатори гетероҳалқагӣ аз ҷумла: L-пролин ва L-триптофан мебошад. Инчунин омӯхтани хосиятҳои ҳосилаҳои фуллерен мебошад. Таҳлили адабиёти илмии даҳсола нишон медиҳад, ки фуллеренҳо барои ҳасосият фоидаи калон дорад. Бинобар ин фуллеренҳо барои химия, биохимия, фармакология, дорусозӣ ва касметалогия, инчунин бар зидди вирусҳо фоидаи калон дорад.

Ба сифати объекти таҳқиқот ҳосилаҳои глисерол: эпихлоргидрин ва α-монохлоргидринглитсерин бо аминокислотаҳои қатори гетероҳалқагӣ ва баъзе пептидҳояшон дар алоқаманди бо фуллерен С₆₀ мавриди омӯзиш қарор гирифта шудааст, ки пайвастҳои синтезгардида аз ҷиҳати биологӣ фаъол ва заҳрнокиашон хеле паст мебошанд.

Реаксияи боҳамтаъсиркунии эпихлоргидрин бо эфирҳои метилӣ ва этилии L-триптофан аз рӯйи нақшаи зерин амалӣ гардид:

 

 

 

Аз сабаби оне, ки дар молекулаи эпихлоргидрин ду марказҳои қобилияти реаксионидошта мавҷуд аст (ҳалқаи эпоксидӣ ва банди С-Cl), эпихлоргидрин метавонад ба табаддулотҳои химиявии гуногун дохил шавад ва имконияти ҳосил кардани моддаҳои навро, ки дорои хусусияти васеи таъсири физиологӣ мебошанд, диҳад.

Муайян карда шудааст, ки зери таъсири гурӯҳи аминии эфирҳои аминокислотаҳои қатори гетероҳалқагӣ кушодашавии ҳалқаи эпоксидӣ дар ҳарорати 50-55⁰С ва таносуби молии компонентҳои таъсиркунанда 1:1 дар муддати 3,5-4 соат мегузарад. Моддаҳои ҳосилшуда кристаллҳои беранг, дар кислотаи атсетат, диоксан, бензол, об ва спиртҳо хуб ҳалшаванда мебошанд.

Таркиб ва сохти пайвастҳои ҳосилшуда бо спектри инфрасурх ИС- ва РПМ исбот карда шудааст. Тозагии онҳо бо хромотографияи маҳинқабат, ки дар лавҳачаҳои «Силуфол» гузаронида шуда буданд, санҷида шуд. Элюентҳо: хлороформ-метанол (60:13), н-бутанол-об-кислотаи атсетат (10:4:2), бензол-атсетон-кислотаи атсетат (8:2:1) истифода бурда шуд.

Дар пайвастаи ҳосилшуда нопадидшавии спектри хатҳои фурӯбарии ҳалқаи 2-хлорметилоксиран дар соҳаи 2900 см^-1 мушоҳида мешавад, ки барои пайвастҳои аввала ва пайдошавии хатҳои нав дар соҳаҳои 2870-2900 см^-1-, СОО-СН₂-, дар соҳаҳои 3200-3400 см^-1  гурӯҳи ОН хос буда, аз пуррагии гузариши раванди мазкур шаҳодат медиҳад.

Дар спектрҳои РПМ -и (расми 1) ин пайвастҳо, дар ҳама ҳолатҳо, ҳамчунин сигналҳо дар соҳаҳои 2,20-2,24 м.д., ки ба гурӯҳи метилӣ тааллуқ дорад, инчунин дар тайфҳои ҳосилаи метиламинокислотагӣ сигнал дар соҳаи 3,22 м.д. мавҷуд аст, ки ба протонҳои қисми (фрагмент) метилии пролин тааллуқ дорад. Сигнали қисми фрагменти пайваста дар соҳаҳои 6,65  м.д. дар намуди синглетҳо пайдо мешавад.

 

Расми. 1. Спектри РПМ 1-хлор-3-метокси-L-триптофанпропан-2-ол.

 

            Ҳамин тариқ, дар натиҷаи омӯзиши реаксияи дар боло овардашуда мо панҷ намояндаҳои пропан-2-олҳоро, ки дар молекулаи худ боқимондаи эфирҳои аминокислотаҳои қатори гетероҳалқагӣ доранд ва қаблан дар адабиёт доир ба онҳо маълумот оварда нашуда буд, ҷудо ва тавсиф намудем.

Вазифаи минбаъдаи таҳқиқот аз ҷониби мо омӯзиши қобилияти реаксионии 1-хлор-3-метокси-L-триптофанпропан-2-ол бо фуллерен С₆₀ буд.

 

 

        Сохти моддаи ҳосилшуда бо усули спектри инфрасурх, инчунин таҳлили элементӣ тасдиқ карда шуд. Таҳқиқоти спектри инфрасурх омили  гузаштани реаксияро тасдиқ мекунад, ки бо пайдо шудани рахҳо шидатноки фурӯбарӣ  дар тайфҳои ҳамаи пайвастҳо дар соҳаҳои 750-720 см^-1 мавҷуд будани гурӯҳи С-Сl дар молекулаҳои таҳқиқишаванда тафсифкунандаро шарҳ  медиҳад. Дар тайфҳои  (ИС) пайвастҳо рахҳоии васеи фурӯбарӣ дар соҳаҳои 3160-3450 см^-1 , ки ба тағйирёбиҳои лапишҳои валентии ОН-гурӯҳҳо дохил мешаванд ошкор гаштаанд. Дар тайфҳои спектри инфрасурхи пайастҳои ҳосилшуда  рахи махсуси тағйирёбиҳои  лапишҳои валентии  NH-гурӯҳ  дар соҳаҳои 3080-3550см^-1 маҷуд аст.

 

      Расми. 2. Спектри инфрасурхи фуллерен С₆₀.

 

   

      Расми. 3. Спектри инфрасурхи 1-хлор-3-метокситриптофанпропан-2-олфуллерен С₆₀.

      

          Ҳамин тавр аз тарафи мо ҳолати фрагменти глитсеринӣ ва L-триптофании фуллурен C₆₀ дар реаксия  бо фуллурен C₆₀ таҳқиқ карда шуда  нишон дода шуд, ки  онҳоро тавасути хосилаҳои  глисеринӣ дорои боқимондаи аминокислотаҳо ба даст даровардан мумкин аст.

          Натиҷаҳои пажӯҳишот нишон дод, ки як қатор ҳосилаҳои нави глитсерин дар асоси аминокислотаҳо ва пептидҳо дар алоқаманди бо фуллерен С₆₀ дорои хосиятҳои танзимдиҳандаи рӯиши растаниҳо, пешгирикуандаи зангзании металҳо (филизот), экстрагентҳо ва монанди онҳо мебошанд.

 

Муқарриз: номзади илмҳои химия, дотсенти ДДД Олимов Р.А.

 

АДАБИЁТ

1. Раджабов С.И. Физиологическая активность производных эпихлоргидрина на основе эфирами аминокислот / С.И. Раджабов, С.Х. Одинаев, А.Б. Кимсанов и др. // Вестник ТНУ. JSSN 2074-1847. -–Душанбе, 2014. –№.1/4 (153). –С.199-203.

2. Раджабов С.И. Синтез и исследование продуктов взаимодействия эпихлоргидрина с этиловыми эфирами аминокислот/ С.И. Раджабов, С.Х. Одинаев, М.Б.Каримов // Вестник ТНУ. JSSN, 2413-452. –Душанбе, 2015. - №.1/6 (191). –С.79-82.

 3. Раджабов С.И. Синтези ҳосилаҳои нави аминокислотагии эпихлоргидрин бо фуллерен С₆₀ / С.И. Раҷабов, С.Х. Одинаев, А.А. Гулов и др. // Маводи конференсияи ҷумҳуриявии илмӣ-назариявии ҳайати устодону кормандони ДМТ бахшида ба ҷашни «25-солагии Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон». –Душанбе, 2016. –С.565-566.

4.Боҳамтаъсиркунии эфирҳои метилӣ ва этилии аминокислотаҳои қатори алифатӣ бо фуллерен С₆₀./ С.И. Раҷабов, С.Х. Одинаев, А.А. Гулов [и др.]// Маводи конференсияи ҷумҳуриявии илмӣ-назариявии ҳайати устодону кормандони ДМТ бахшида ба ҷашни «25-солагии Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон». –Душанбе, 2016. –С. 564.

5. Самандаров Н.Ю. О профилактике профессионального инфицирования медицинских работников гемоконтактными инфекциями / Н.Ю. Самандаров, С.И. Раджабов, Б.Х. Махкамова и др.]// Материалы международной научно-практической конференции «Химия алифатических и циклических производных глицерина и аспекты их применения», посвящ. 75-летию памяти д.х.н., профессор член-корр. АН РТ Кимсанова Бури Хакимовича (8-9 декабря). –Душанбе, 2016. - С.188-193.        

6. Kotelnikova R.A. Inorganic Biochemistry/ R.A. Kotelnikova, G.N. Bogdanov, G.V. Zotina, V.S. Romanova, Z.N. Parnes, A.I. Kotelnikov// J.Physics of Solid State.  – 2001, 86, 1, Р.299.

7.Kotelnikova R.A. Bogdanov G.N., Zotina G.V., Romanova V.S., Parnes Z.N., J.Physics of Solid State, 2002, 44, 3, Р.576-578.

8.Kotelnikova R.A. Bogdanov G.N., Frog E.S., Kotelnikov A.I., Shtolko V.N., Romanova V.S., Andreev S.M., Kushch A.A., Fedorova N.E., Medzhidova  A.A., Miller G.G. J.of Nanoparticle Research, 2003, 5, 561-566.

9.Богданов Г.Н., Котельников Р.А., Фрог Е.С., Штолько В.Н., Романова В. С., Бубнов Ю.Н., Доклады Академии наук, 2004, 396 (3) 401- 403.

10.Фрог Е. С. Технология живых систем/ Е. С. Фрог, Р.А. Котельников, Г.Н. Богданов, В.Н. Штолько, И. И. Файнгольд, А. А. Куш, Н. Е. Федерова, А.А. Меджидова, В. С. Романова. 2006, –№ 3, 2, С.42-46.

11.Каримов М.Б. Изучение реакции взаимодействия монохлоргидрин глицерина с N-защищенными аминокислотами/ М.Б. Каримов, Т.Ю. Юсупов, С.И. Раджабов //Вестник ТГНУ,  Душанбе. –2006. №2,  - С.127-131.

12.Раджабов С.И. Синтез и модификации 1,3-ди-  хлорпропан-2-ола с N-защищенными дипептидами/ С.И. Раджабов, Т.Ю. Юсупов, М.Б. Каримов //Вестник ТГНУ,    –Душанбе,  –2006. №2,  –С.116-120.

13. Раджабов С.И. Влияние производных эпих-лоргидрина с остатками аминокислот на всхожесть семян пшеницы/ С.И. Раджабов, Т.Ю. Юсупов, М.Б. Каримов // Материалы научн-теор.конф., профессорско-преподавательского  состава и студентов, посв. 60-летию Победы в Великой   Отечественной войне “Во имя    мира и счастья на земле ”. Часть I. –Душанбе, –2007. –С.88-89.

14. Тагаева С.Э. Рост и развитие пщеницы под действием производных глицерина / Х.Э.Тагаева, М.Б.Каримов, В.А.Бобожанов, З.Б. Бурибоева // Вестник ТГНУ,   Научный журнал. Серия естественных наук . –2015. –№1/2(160).   –С.172-176.

ТАҲЛИЛ, ТАҲҚИҚ ВА САМТҲОИ ИСТИФОДАБАРИИ БАЪЗЕ ҲОСИЛАҲОИ НАВИ ГЛИСЕРОЛ ВА ФУЛЛЕРЕН С60 Дар мақолаи мазкур оиди тавлифи баъзе ҳосилаҳои нави глисерол – эпихлоргидрин, моно- ва дихлоргидринглисерин бо аминокислотаҳо, пептидҳо ва фуллерен С60 оварда шудааст. Таркиб ва сохти структурии пайвастагиҳои ҳосилшуда бо усулҳои спектроскопияи ИС, РПМ ва таҳлили элементӣ муайян карда шудааст.

Калимаҳои калидӣ: глисерол, аминокислота, пептид, фуллерен С60, 2-хлорметилоксиран, фармакология, конденсатсия, пайвастагиҳои эпоксидӣ, монохлоргидрин глисерин.

Маълумот дар бораи муаллифон: Раҷабов Сироҷиддин Икромович - доктори илмҳои химия, сармутахассис. Кафедраи химияи органики, тел.: 915088013. E-mail: ikromovich80@mail.ru 734025, Ҷумҳурии Тоҷикистон, Душанбе, хиёбони Рӯдакӣ 17, Донишгоҳи миллии Тоҷикистон. Шарифова Сарвиноз Дилшодовна — уновонҷӯи кафедраи биологияи Университети давлатии Дангара. Тел. 900667180. Шарифов Зокирхон – магистранти курси 2-юми ихтисоси 1-31050101-Кимиёи Донишгоҳи давлатии Данғара. Хасанов У.А. – рақиби кафедраи химияи органикӣ. тел: 901448090 734025, Ҷумҳурии Тоҷикистон, Душанбе, хиёбони Рӯдакӣ 17, Донишгоҳи миллии Тоҷикистон.